Wybór odmiany kukurydzy, na co zwrócić uwagę?

Dobór odmian FAO w kukurydzy

Na rynku odmian kukurydzy pojawiają się coraz to nowsze rozwiązania. Zróżnicowane odmiany kukurydzy na rynku sprawiają, że można je dobrać indywidualnie w zależności od naszych potrzeb.

Dobór odmian powinien uwzględniać warunki panujące w danym regionie oraz na danym stanowisku, aby zoptymalizować uprawę odmian kukurydzy. Właściwe dopasowanie odmiany do warunków glebowych i klimatycznych w danym regionie oraz na danym stanowisku pozwala maksymalizować plony i minimalizować koszty. Badania odmian roślin uprawnych umożliwiają lepsze dopasowanie odmian do specyficznych warunków środowiskowych, co jest istotne dla efektywnej uprawy odmian kukurydzy.

Przy wyborze odmiany w pierwszym kroku należy podjąć decyzję o kierunku użytkowania kukurydzy. Najczęściej wybór pada na uprawę kukurydzy na ziarno lub na kiszonkę.

Wczesność kukurydzy

Co to jest FAO? Liczba FAO to wskaźnik wczesności odmian kukurydzy. FAO to liczba która określa długość okresu wegetacji od wschodów do pełnej dojrzałości, a także potencjał plonowania i zakumulowania suchej masy. Im odmiany są późniejsze, tym wyższa liczba FAO w kukurydzy została im przypisana. Pierwsza cyfra liczby FAO wskazuje podstawową klasę wczesności, natomiast trzecia cyfra informuje o barwie ziarniaka – cyfry parzyste oznaczają ziarno żółte, a nieparzyste – białe. W ramach podstawowej klasy wczesności wyróżnia się grupy wczesności, takie jak:

• wczesne: do FAO 220,
• średnio wczesne: FAO 230–250,
• średnio późne: FAO 260–290,
• późne: FAO 300–350.

Oznacza to, że liczba FAO jest kluczowa przy wyborze odmiany do siewu, uwzględniając typ ziarna, barwę ziarniaka oraz przeznaczenie uprawy (ziarno, kiszonka).

W Polsce nie zaleca się uprawy odmian powyżej FAO 300, dlatego najczęściej na naszych polach spotyka się pierwsze trzy grupy wczesności. Wcześniejsza odmiana charakteryzuje się krótszym okresem wegetacyjnym, co wpływa na wcześniejszy okres dojrzewania, optymalny zbiór i jakość plonu. Wybór odmiany powinien być dostosowany do warunków panujących w rejonie środkowym, najcieplejszych rejonach oraz do przeznaczenia uprawy. Centralny ośrodek, czyli COBORU, ustala liczby FAO i rejonizację odmian w Polsce.

Wybór odpowiedniej wczesności kukurydzy jest ściśle związany z rejonem jej uprawy oraz grupą wczesności określaną na podstawie liczby FAO. Wpływa to na potencjał plonowania, zakumulowanie suchej masy i optymalny termin zbioru. Na podstawie zróżnicowanych warunków klimatycznych w kraju obowiązuje podział na rejony:

• I rejon: południowo-wschodnia i południowo-zachodnia Polska (FAO w kukurydzy do 300);
• II rejon: centralna część kraju (FAO w kukurydzy 230–260);
• III rejon: północ Polski (FAO w kukurydzy do 220);
• IV rejon: tereny podgórskie (FAO w kukurydzy do 200).

Wczesność odmiany wpływa na okres dojrzewania, a optymalny zbiór jest decydujący dla jakości plonu. Wybierając nasiona do siewu, warto zwrócić uwagę na typ ziarna oraz grupę wczesności, aby uzyskać najlepsze wyniki w danym rejonie i przy określonym przeznaczeniu uprawy.

Rolnicy często pytają: co to jest FAO i jak przekłada się na dobór odmiany w konkretnym rejonie? Otóż im wyższa liczba FAO, tym późniejsza odmiana i dłuższy okres wegetacji. Warto także zwrócić uwagę na udostępnianą przez COBORU listę odmian zalecanych do uprawy w danym województwie.

Potencjał plonotwórczy kukurydzy

Inną istotną cechą przy uprawie kukurydzy jest potencjał plonotwórczy odmian. Możliwość wysokiego plonowania masy kiszonkowej i ziarna jest najbardziej pożądana przez producentów. Należy mieć przy tym na uwadze, że plonowanie oczywiście skorelowane jest z innymi czynnikami uprawy, np. wczesnością odmiany czy warunkami pogodowymi.  W związku z tym warto dobrać odmiany o wysokim potencjale plonowania, aby zwiększać opłacalność uprawy. Odmiany o wysokim potencjale plonowania często charakteryzują się większą koncentracją suchej masy oraz lepszą zdolnością do zakumulowania suchej masy w ziarnie i kolbach. Dodatkowo, zieloność roślin wpływa na jakość kiszonki i długość okresu zbioru, co ma znaczenie dla uzyskania optymalnych plonów i wartości paszowej.

Odporność odmian kukurydzy

Postęp w hodowli odmian umożliwił uprawę i wysoki plon kukurydzy w różnych, niekiedy nawet niekorzystnych warunkach. Dużym problemem dla kukurydzy jest jednak niedobór wody. Dlatego pojawienie się odmian o wysokiej tolerancji na suszę okazało się bardzo potrzebnym polskiemu rolnictwu rozwiązaniem. Ponadto tolerancja kukurydzy na słabsze stanowiska, wyleganie korzeniowe lub łodygowe zdecydowanie ułatwiają rozwój kukurydzy w czasie sezonu i umożliwiają budowanie plonu.

Oprócz tolerancji na różne czynniki stresowe ważnym elementem ochrony kukurydzy jest dobór odmiany o wysokiej tolerancji lub odporności na choroby i szkodniki. Szczególną uwagę należy poświęcić chorobom powodowanym przez grzyby z rodzaju Fusarium, których obecność prowadzi do gromadzenia się w roślinach mykotoksyn.

Odmiany kukurydzy wczesne

Wczesne odmiany kukurydzy charakteryzują się krótszym okresem wegetacyjnym, co pozwala na wcześniejszy zbiór w danym regionie. Długość okresu wegetacyjnego oraz okres dojrzewania mają znaczenie dla optymalnego zbioru i jakości plonu. Cechują się one bowiem dużym udziałem kolb w plonie ogólnym suchej masy.

Według klasyfikacji do odmian wczesnych zalicza się te z liczbą FAO do 220. Dla wielu osób zaczynających przygodę z uprawą kukurydzy pytanie „co to jest FAO” pojawia się właśnie przy analizie odmian wczesnych, ponieważ to one najlepiej sprawdzają się w chłodniejszych rejonach Polski. Suma temperatur efektywnych dla kukurydzy wczesnej na ziarno wynosi 1500–1550°C, a dla odmian kiszonkowych 1350–1400°C. Wśród dostępnych nowości można znaleźć 15 odmian tej klasy wczesności, z czego 12 rekomendowanych jest do uprawy na ziarno, a 3 to kukurydza na kiszonkę. Odmiany wczesne polecane są do uprawy w rejonach III oraz IV, obejmujących północ kraju i podgórze.

Odmiany kukurydzy średnio wczesne

W ostatnich badaniach odmiany średnio wczesne coraz częściej przybliża się do plonowania odmian późnych. Wszystko jednak zależy od warunków klimatyczno-glebowych na naszych terenach. Są to odmiany o FAO 230–250.

Do Krajowego Rejestru wpisano 15 nowych odmian średnio wczesnych (11 odmian kukurydzy na ziarno oraz 4 odmiany kiszonkowe). Odmiany średnio wczesne, dojrzałość kiszonkową uzyskują, jeśli suma temperatur efektywnych wyniesie 1410–1450°C, a dojrzałość omłotową (35% wilgotności ziarna), kiedy suma ta osiągnie 1560–1600°C. Odmiany średnio wczesne zaleca się do uprawy w centralnej części kraju.

Zaletą odmian kukurydzy średnio wczesnych i wczesnych jest zbiór w optymalnym terminie z odpowiednią wilgotnością ziarna.

Odmiany kukurydzy średnio późne

Odmiany kukurydzy średnio późne charakteryzują się liczbą FAO 260–290. Jeżeli ktoś nadal zastanawia się, co to jest FAO, to właśnie ta grupa odmian pokazuje najlepiej, że wyższa liczba FAO wiąże się z dłuższym okresem dojrzewania i większym potencjałem plonotwórczym. Uznawane są za odmiany o najwyższym potencjale plonotwórczym. Suma temperatur efektywnych od siewu do dojrzałości kiszonkowej wynosi 1450–1550°C, natomiast do dojrzałości omłotowej: 1600–1680°C.

Jednakże ryzyko, które niesie uprawa odmian średnio późnych, to zbiór ziarna o wysokiej wilgotności, często wymagającego sporych nakładów na dosuszanie. Ponadto w uprawie na kiszonkę termin zbioru może ulegać wydłużeniu lub z powodu niesprzyjających warunków zbiór będzie musiał zostać przyspieszony, co spowoduje spadek wartości żywieniowej kiszonki.

Wśród nowości można znaleźć 6 odmian średnio późnych, z czego 4 przeznaczone są na ziarno, a 2 na kiszonkę.

Typy kukurydzy flint i dent – którą wybrać?

Wybór pomiędzy europejską genetyką, czyli typem flint, a genetyką amerykańską z typem dent opiera się na jednej z istotniejszych informacji opisujących odmianę kukurydzy. Odmienność typów ziarna w głównej mierze dotyczy budowy bielma. Odmiany flint mają ziarniaki kuliste z grubą warstwą bielma szklistego. Natomiast dent charakteryzuje się płaskimi ziarniakami, określanymi końskim zębem, w których dominuje bielmo mączyste. Spotkać można również formę mieszańca – flint/dent. Oprócz tego odmiany różnią się wyglądem oraz wymaganiami względem uprawy.

Do wcześniejszych siewów, w jeszcze nieogrzaną glebę, zaleca się wybranie odmian o typie ziarna flint. Bardzo dobrze radzi sobie ono na stanowiskach zimnych, wolno się nagrzewających. Wschodzące rośliny kukurydzy mają przy tym bardzo dobrą tolerancję na ochłodzenia. Ziarno typu flint powoli i w stałym tempie oddaje wodę.

Z kolei kukurydza typu dent polecana jest na stanowiska lekkie, ciepłe i szybko się nagrzewające. Siew powinien być wykonywany w ogrzaną glebę, kiedy na głębokości siewu temperatura osiągnie 8–12°C. Odmiany dent są jednak bardziej wrażliwe na chwilowe ochłodzenia. Co ważne, ziarno dent początkowo wolno oddaje wodę, natomiast pod koniec wegetacji robi to gwałtownie.

Odmiany kukurydzy odporne na susze

Jednym z największych wyzwań w hodowli kukurydzy jest problem niedoborów wody, szczególnie w kluczowych fazach rozwojowych. Odmiany kukurydzy wykazujące wyższą tolerancję na suszę charakteryzują się rozbudowanym systemem korzeniowym z licznymi włośnikami, które zapewniają dostęp do wody.

Wysokie plony są możliwe dzięki odpowiedniemu ustawieniu liści w stosunku do łodygi, co umożliwia wydajną fotosyntezę. Wyższa tolerancja na stres suszy wiąże się także z kontrolowaniem działania aparatów szparkowych, co ogranicza transpirację i stratę wody.

Odmiany kukurydzy na słabe gleby

Rozwój hodowli odmian kukurydzy umożliwił uprawę tych roślin nawet na słabszych stanowiskach z zachowaniem zadowalających i stabilnych plonów. Kierunek, w którym idą hodowcy, jest istotny z uwagi na przeważającą w naszym kraju część gleb słabych, pogarszającą się ich żyzność oraz problem zakwaszenia gleb. Nowa genetyka odmian kukurydzy daje możliwość osiągnięcia przyzwoitych plonów, nawet gdy kukurydza uprawiana jest na 5 czy 6 klasie gleby.

Najlepsze odmiany kukurydzy na ziarno

Dobre odmiany kukurydzy na ziarno to przede wszystkim wysokie, ale i stabilne plonowanie. Jest to cecha w dużej mierze uwarunkowana przez dobór odmiany o odpowiedniej wczesności. Wczesność odmian wpływa również na wilgotność ziarna po osiągnięciu dojrzałości fizjologicznej. U odmian wcześniejszych wilgotność ziarna jest najniższa. Inną ważną cechą odmian na ziarno jest szybsze dosychanie ziarna w polu, które występuje u odmian z cechą dry down.

Warto przy tym zwrócić uwagę na wymłacalność kolb, a w przypadku odmian późniejszych, u których podczas zbioru ziarno może mieć wysoką wilgotność, istotne będzie ich łatwe dosuszanie. Ponadto odmiany na ziarno powinny mieć korzystne cechy agrotechniczne, wśród których znaczące są zdrowotność, tolerancja na wyleganie czy dopasowanie do stanowiska. Zdrowotność u odmian należy analizować głównie pod kątem podatności na grzyby z rodzaju Fusarium. Równie ważna jest wysoka tolerancja na wyleganie korzeniowe, które jest szczególnie groźne pod koniec wegetacji. Przy wysokiej tolerancji odmiany na takie sytuacje będziemy mieli ułatwiony zbiór kukurydzy na ziarno. Pamiętajmy też, że jeśli weźmiemy pod uwagę preferencje odmian do danych warunków, będziemy mogli wykorzystać ich potencjał w pełni, co wpłynie na opłacalność uprawy.

Najlepsze odmiany kukurydzy na kiszonkę

Kiszonka jest bardzo wartościową paszą objętościową w żywieniu zwierząt. Na jakość końcową produktu w dużej mierze wpływają parametry wybranej odmiany. Tak jak w przypadku kukurydzy na ziarno, tak i dla kukurydzy na kiszonkę ważna jest wczesność odmiany. Jednym z najistotniejszych parametrów kiszonki jest natomiast zawartość suchej masy, a plon suchej masy wzrasta wraz z klasą wczesności kukurydzy. Pożądany poziom suchej masy w plonie ogólnym powinien wynosić 30–35%.

Duże znaczenie dla odmian kiszonkowych ma również cecha stay green, której obecność wiąże się z najdłuższym utrzymaniem zieloności kukurydzy w czasie dojrzewania. Warunkuje to dłuższą akumulację suchej masy w kolbach i ziarnie. Odmiany z tą cechą charakteryzują się dłuższym oknem do zbioru i zdolnością do zakiszania w porównaniu do odmian tradycyjnych z szybko zasychającą słomą. Kukurydza z cechą stay green dłużej pozostaje zielona, a zebrany materiał jest bardziej plastyczny, co jest wyjątkową zaletą na etapie ubijania kiszonki.

Źródła

Lorgeou J., Ocena odmian kukurydzy w systemie doświadczalnictwa porejestrowego we Francji. Kukurydza. 2004, 2, s. 56-58. [Google Scholar]

Michalski T., Sulewska H., Waligóra H., Dubas A., Reakcja odmian kukurydzy uprawianej na ziarno na zmienne warunki pogodowe. Roczniki Nauk Rolniczych. Seria A:Produkcja Roślinna. 1996, 112 (1-2), s. 103-111. [Google Scholar]

Oleksy A., Szmigiel A., Plonowanie odmian kukurydzy uprawianej na ziarno w warunkach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej w Krakowie. Rolnictwo. 2001, 38, s. 49-59. [Google Scholar]

Puścian T., Odmiany Kukurydzy. Wiadomości Rolnicze. Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie. 2008, 03, s. 33-34. [Google Scholar]

Siódmiak J., Bogactwo odmian kukurydzy, którą wybrać? Top Agrar Polska. 2012, 02, s. 94-99. [Google Scholar]

Siódmiak J., Nowe odmiany kukurydzy. Agrotechnika. Poradnik Rolnika. 2012, 03, s. 30-32. [Google Scholar]

Szmigiel  A., Oleksy A., Wpływ gęstości siewu na plon ziarna odmian kukurydzy o różnej klasie wczesności. Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. 2004, 231, s. 437-444. [Google Scholar]

Szymańska G., Sulewska H., Grochot G., Zróżnicowanie podatności odmian kukurydzy na choroby i szkodniki. Progress in Plant Protection. 2001, 51 (1). [Google Scholar]

Waligóra H., Skrzypczak W., Szulc P., Podatność odmian kukurydzy cukrowej na ploniarkę zbożówkę [Oscinella frit L.] i omacnicę prosowiankę [Ostrinia nubilalis Hbn.]. Progress in Plant Protection. 2008, 48 (1), s. 150-154. [Google Scholar]

Waligóra H., Skrzypczak W., Weber A., Szulc P., Plonowanie i długość okresu wegetacji kilku odmian kukurydzy cukrowej w zależności od warunków pogodowych. Nauka Przyroda Technologie. 2010, 4 (1). [Google Scholar]

Waligóra H., Szulc P., Skrzypczak W., Plonowanie kilku odmian kukurydzy cukrowej po zastosowaniu pielęgnacji mechanicznej. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering. 2009, 54 (4), s. 152-155. [Google Scholar]