Plonowanie kukurydzy

Czym jest plonowanie kukurydzy?

Termin „plonowanie kukurydzy” określa wagową ilość ziarna lub zielonej masy. Na jego wysokość ma wpływ mnóstwo zmiennych, a zadaniem rolnika jest zapewnienie roślinom optymalnych warunków wzrostu poprzez dobór odmian i odpowiednią agrotechnikę. Równie ważne jest zniwelowanie negatywnego wpływu szkodników czy chwastów, a także właściwa reakcja w przypadku niekorzystnych warunków atmosferycznych.

Czynniki wpływające na plonowanie kukurydzy

Czynników mających wpływ na uzyskany plon kukurydzy jest wiele. Ogromne znaczenie ma agrotechnika. Niestety najmocniej na plon kukurydzy oddziałuje przebieg pogody.

Warunki atmosferyczne i klimat

Kukurydza jest gatunkiem ciepłolubnym. Już na etapie siewu należy pamiętać, że gleba musi mieć wówczas co najmniej 8°C na głębokości, do której ma trafić ziarno.

Optymalna temperatura do wzrostu kukurydzy mieści się w przedziale 18–20°C. Jedną z krytycznych faz  tej rośliny jest kwitnienie, kiedy to niska wilgotność powietrza przy jednocześnie zbyt wysokiej temperaturze skutkuje słabszym zawiązywaniem kolb, a w efekcie ich mniejszym zaziarnieniem.

Rodzaj i jakość gleby

Kukurydza ma relatywnie niskie wymagania co do jakości stanowiska. Najwyższe plonowanie kukurydzy uzyska się na gruntach o przepuszczalnej strukturze, ciepłych, próchnicznych i o dużej zasobności wodnej. Ze względu na rozległy system korzeniowy kukurydzę można też uprawiać na glebach lżejszych, jednak wiąże się to z niższym potencjałem plonowania.

Kukurydza jako jedna z niewielu roślin uprawnych dobrze znosi monokulturę. Trzeba jedynie monitorować występowanie szkodników, które w związku z brakiem innego żywiciela i nieodpowiednią agrotechniką mogą się nadmiernie namnożyć.

Ochrona roślin

Kukurydza jest rośliną niewymagającą wielu oprysków. Najważniejsze jest zapewnienie jej optymalnych warunków wzrostu w początkowej fazie rozwoju, kiedy jej wzrost jest bardzo powolny. W tym właśnie czasie kukurydza jest bardzo podatna na wpływ chwastów, dlatego tak istotna jest ochrona herbicydami. Optymalne jest wykonanie dwóch zabiegów środkami chwastobójczymi. Kiedy zaś kukurydza zaczyna bardzo dynamicznie rosnąć, czyli w fazie 8–9 liści, ochrona herbicydowa jest już zbędna.

Utrudniona jest natomiast ochrona przed szkodnikami i patogenami, jako że coraz więcej środków ochrony zostało wycofywane z obrotu. Poza tym w czasie, kiedy uprawa jest najbardziej narażona na atak, kukurydza jest już wyjątkowo wysoka. Wykonanie oprysku standardowym sprzętem na takiej plantacji jest niemożliwe, a specjalistyczne opryskiwacze są kosztowne.

Nawożenie

Planując nawożenie kukurydzy, należy pamiętać, że jest ona dość wymagająca pod względem substancji odżywczych. Szacuje się, że na wydanie 1 t ziarna wraz ze słomą kukurydza potrzebuje: 30 kg azotu (N), 12 kg fosforu (P2O5) i 32 kg potasu (K2O), 6 kg magnezu (MgO), 4 kg siarki (S), a także 5 kg wapnia (CaO).

Dawki nawozów ustala się na podstawie zakładanego plonu oraz zasobności gleby w poszczególne składniki pokarmowe. W tym celu najlepiej jest posiadać aktualne wyniki analizy gleby.

Nawożenie azotowe zalecane jest przedsiewnie w przypadku gleb ciężkich. Natomiast na glebach lekkich rekomendowane jest podzielenie dawki na przedsiewną i pogłówną. W tym przypadku warto zastosować proporcję 80/20, przy czym nawożenie pogłówne powinno być zastosowane wyłącznie w sprzyjających warunkach wilgotnościowych.

Wpływ chorób i szkodników

Niewiele gatunków szkodników ma realny wpływ na wysokość plonowania kukurydzy. Tak naprawdę obecnie liczą się dwa: omacnica prosowianka oraz stonka kukurydziana – nasilenie obu obserwuje się w monokulturach.

Z kolei chorobami najgroźniejszymi dla kukurydzy są te występujące w obrębie kolby, mianowicie głownia guzowata i głownia pyląca. 

Wymagania glebowe i pokarmowe kukurydzy

Kukurydza jest rośliną o niewielkich wymaganiach co do stanowiska, natomiast ze względu na dużą biomasę ma wysokie potrzeby pokarmowe.

Skład chemiczny i pH gleby

Kukurydza ma wysoką tolerancję w stosunku do odczynu gleby, ponieważ dobrze rozwija się zarówno w środowisku o kwaśnym, obojętnym, jak i zasadowym pH. Należy jednak pamiętać, że najwyższą wydajność kukurydzy z hektara osiągnie się na stanowisku o odczynie obojętnym. 

Dodatkowo stanowisko powinno być zasobne w próchnicę i mieć co najmniej średnią zawartość potasu, fosforu i magnezu.

Plonowanie kukurydzy – sposób pomiaru i wyznaczania plonu

Rolnik ma możliwość wstępnego oszacowania plonu. W tym celu należy z 10 kolb kolejnych roślin wyłuskać ziarno. Otrzymany materiał następnie zważyć i uzyskaną wartość podzielić przez liczbę badanych kolb. W ten sposób wyliczoną średnią z jednej kolby trzeba pomnożyć przez obsadę roślin w uprawie. Wzór wygląda następująco:

Plon szacunkowy = rzeczywista obsada × przeciętna masa użytecznych organów (ziarno)

Trzeba jednak pamiętać, że jednym z ważniejszych parametrów plonu jest jego wilgotność. Na szczęście w sieci dostępne są kalkulatory plonu kukurydzy, dzięki którym można łatwo przeliczyć plon kukurydzy mokrej na suchą. Suszenie kukurydzy jest dodatkowym, często bardzo wysokim, kosztem, z którym należy się liczyć. Nie zawsze jednak sprzedaż suchego ziarna jest bardziej opłacalna niż sprzedaż mokrego ziarna pomniejszonego o koszty suszenia.

Ile kukurydzy siać na hektar?

Gęstość siewu ma najistotniejszy wpływ na potencjalny plon kukurydzy. Zakładana obsada roślin realnie wpływa bowiem na liczbę kolb i masę ziarna wytworzonego na plantacji. Trzeba jednak pamiętać, aby znaleźć złoty środek i nie przesadzić z gęstością łanu.

Zalecane gęstości siewu kukurydzy

Jednym z najważniejszych czynników wpływających na końcowy plon kukurydzy jest gęstość siewu. Przede wszystkim trzeba wiedzieć, że do prawidłowego rozwoju i optymalnego przebiegu fotosyntezy kukurydza potrzebuje dostępu do światła, wody i substancji odżywczych. Zbyt gęsta obsada uniemożliwi zaopatrzenie roślin w potrzebne substancje. 

Co więcej, zbyt gęsty łan sprzyja rozwojowi patogenów, które mogą się przyczynić do obniżenia zarówno ilości plonu, jak i jego jakości.

Zalecana gęstość siewu wynosi 70–100 tys. szt./ha  (7–10 szt./m2). W zależności od przeznaczenia uprawy czy warunków glebowych należy odpowiednio manewrować obsadą. Kukurydza na ziarno powinna być siana w dolnej granicy, tj. ok. 70–85 tys. szt./ha, natomiast uprawa na kiszonkę może być siana gęściej: 90–100 tys. szt./ha.

Trzeba wziąć też pod uwagę strukturę gleby, jako że na glebach cięższych można sobie pozwolić na gęstszy siew niż na lżejszych. Wynika to z ogólnej dostępności składników odżywczych i większej zasobności wodnej.

Jak uzyskać wysoki plon kukurydzy?

Chcąc uzyskać jak najwyższy poziom plonowania, należy zapewnić uprawie optymalne warunki rozwoju.

Zastosowanie nowoczesnych technologii uprawy i ochrony kukurydzy

Pewną nowością na rynku są odmiany kukurydzy bardziej tolerancyjne na suszę. Wyróżniają się one mocno rozgałęzionym systemem korzeniowym, zdolnym do pobierania wody z głębszych warstw gleby. Poza tym cechują się one efektywniejszym przebiegiem fotosyntezy dzięki innemu ustawieniu liści względem źródła światła. Odmiany te są zalecane szczególnie na słabe gleby o ograniczonej pojemności wodnej.

Jednocześnie coraz większą popularnością wśród rolników cieszy się bezorkowa uprawa roli. Kukurydza jest rośliną dobrze znoszącą uproszczenia uprawowe, a wskazana metoda pozwala na znaczne oszczędności. Stosuje się tutaj siew w mulcz lub siew bezpośredni. 

Kolejnym nowym rozwiązaniem technologicznym jest tzw. uprawa pasowa – strip-till. Polega ona na przygotowaniu roli do siewu jedynie na obsiewanych pasach z pominięciem pozostałej części pola.

Coraz częściej rolnicy korzystają także z systemów GPS, umożliwiających dokonanie precyzyjnego siewu nawet na polach o nieregularnym kształcie.

Nowymi technologiami są zespoły robotów siejących kukurydzę lub opryskiwacze zaopatrzone w tubę i wentylator, zdolne do rozpylania cieczy opryskowej nawet na bardzo wysokie rośliny. Zastosowanie takich opryskiwaczy pozwoliłoby na ochronę plantacji przed omacnicą prosowianką bez zagrożenia uszkodzenia roślin.

Wprowadzenie i selekcja odmian o wysokim potencjale plonowania

Obecnie podstawą hodowli kukurydzy jest zjawisko heterozji, inaczej nazywanej bujnością mieszańców. Polega ona na skrzyżowaniu linii wsobnych matecznych i ojcowskich. 

Otrzymujemy w ten sposób materiał siewny mieszańców cechujący się wysoką wartością produkcyjną. Bardzo istotne jest jednak to, że efekt ten utrzymuje się jedynie w pokoleniu F1, natomiast ponowne wysianie zebranego ziarna nie przynosi zadowalających efektów.

Warto zwracać przy tym uwagę na odmiany o podwyższonej odporności na patogeny. Odmiany kukurydzy RGT Metropolixx czy ES Yakari cechują się podwyższoną tolerancją na choroby grzybowe, dzięki czemu rolnik jest w stanie uzyskać wysokiej jakości ziarno.

Ile ton ziarna kukurydzy z hektara?

Według danych GUS średni plon kukurydzy w 2021 r. wynosił 7,5 t/ha. Dodatkowo na przestrzeni ostatnich 10 lat widać wyraźny wzrost plonowania – o ok. 1,5–2 t/ha. Praktyka rolnicza pokazuje, że najlepiej plonują odmiany o wyższym FAO (odmiany średnio późne).

Z reguły najsłabiej wypadają odmiany wczesne. Niemniej znaczna część rolników wybiera właśnie takie odmiany w związku z możliwością wysiania uprawy następczej ozimej. Interesującą odmianą jest tutaj P7043, która mimo swojej wczesności wykazuje duży potencjał plonotwórczy. Dodatkowo dobrze znosi okresowe niedobory wody i bardzo dobrze oddaje wodę w końcowej fazie wegetacji.

Musimy przy tym brać pod uwagę, że najważniejsze w maksymalizacji opłacalności produkcji jest stworzenie roślinie optymalnych warunków do rozwoju.

Podsumowanie

Kukurydza jest rośliną o wielkim potencjale plonotwórczym przy jednocześnie niewielkich wymaganiach. Przede wszystkim jest tolerancyjna co do jakości gleby, na której ma rosnąć – dobrze rozwija się po każdym przedplonie. Nie bez znaczenia jest również wybór dobrej odmiany – przeznaczonej do rejonu, w którym będzie ona uprawiana.

W celu osiągnięcia maksymalnych możliwych plonów trzeba jednak stosować odpowiednią agrotechnikę, nawożenie makroelementami  i dokarmianie mikroelementami. Istotne jest też przeciwdziałanie negatywnym czynnikom pogodowym. Na przebieg aury nie mamy wpływu, natomiast możliwe jest ograniczenie szkód wywołanych przez suszę czy przymrozki dzięki doborowi odpowiednich odmian i postawieniu na kwalifikowany materiał siewny.

Bibliografia

Biskupski A., Sekutowski T. R., Włodek S., Smagacz J., Owsiak Z., Wpływ międzyplonów oraz różnych technologii uprawy roli na plonowanie kukurydzy. Inżyniera Ekologiczna. 2014, 38, s. 7-16. [Google Scholar]

Blecharczyk A., Małecka I., Skrzypczak G., Wpływ uproszczonej uprawy roli na plonowanie i zachwaszczenie kukurydzy oraz na właściwości gleby. Acta Scientiarum Polonorum. Agricultura. 2004, 03 (1), s. 157-163. [Google Scholar]

Czyż E. A., Wpływ systemów uprawy roli na wybrane właściwości fizyczne gleby i plonowanie kukurydzy w monokulturze. Pamiętnik Puławski. 2005, 140, s. 35-47. [Google Scholar]

Dragańska E., Szwejkowski Z., Panfil M., Możliwości plonowania kukurydzy uprawianej na ziarno w Wielkopolsce z uwzględnieniem spodziewanych zmian klimatu. Acta Agrophysica. 2008, 12, 3 (163), s. 645-655. [Google Scholar]

Gołębiewska M., Wróbel E., Wpływ nawożenia azotem na plonowanie kukurydzy. Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. 2009, 251, s. 121-136. [Google Scholar]

Kruczek A., Wpływ nawożenia rzędowego różnymi rodzajami nawozów na plonowanie kukurydzy. Acta Scientiarum Polonorum. Agricultura. 2005, 4 (2), s. 37-46. [Google Scholar]

Machul M., Księżak J., Ocena plonowania kukurydzy w zależności od sposobu przygotowania roli i metody określenia dawki nawożenia azotem w warunkach monokultury i zmianowania. Fragmenta Agronomica. 2007, 3 (95), s. 292-299. [Google Scholar]

Machul M., Wpływ przedsiewnego przygotowania roli na plonowanie kukurydzy uprawianej w pięcioletniej monokulturze. Pamiętnik Puławski. 1995, 106, s. 47-62. [Google Scholar]

Rabikowska B., Piszcz U., Następcze działanie obornika podżdżownicowego na plonowanie i skład chemiczny kukurydzy. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. 1993, 409, s. 151-158. [Google Scholar]

Waligóra H., Skrzypczak W., Weber A., Szulc P., Plonowanie i długość okresu wegetacji kilku odmian kukurydzy cukrowej w zależności od warunków pogodowych. Nauka Przyroda Technologie. 2010, 4 (1). [Google Scholar]