Wymaganie glebowe i pokarmowe kukurydzy

Wymagania glebowe kukurydzy

Wymagania kukurydzy odnośnie gleby są niewielkie. Siew kukurydzy może być zatem wykonywany na różnych typach gleb – zarówno na żyznych, jak i lżejszych. Najlepszymi stanowiskami do uprawy kukurydzy są gleby próchniczne, z dużą pojemnością wodną i szybko się nagrzewające. Roślina ta bardzo dobrze radzi sobie na czarnoziemach, czarnych ziemiach i glebach lessowych, które są przewiewne i zasobne w składniki mineralne. Z powodzeniem może być też uprawiana na słabszych i lżejszych glebach, ale pod warunkiem odpowiedniej ilości opadów w okresie wegetacji.

Mimo dużego wachlarza możliwości kukurydza źle znosi uprawę na stanowiskach podmokłych, zimnych, ilastych i bardzo ciężkich, a także piaszczystych. Tak szerokie spektrum uprawy wynika z dobrze rozwiniętego i głębokiego systemu korzeniowego. Uwagę należy jednak zwrócić na pH gleby. Optymalnym odczynem dla kukurydzy jest pH 6–7. Dobrze radzi sobie też na glebach lekko kwaśnych, powyżej pH 5,5, aczkolwiek spadek pH wymaga wapnowania, o którym należy pamiętać już po zbiorze przedplonu.

Pokarmowe wymagania kukurydzy

Co do wymagań pokarmowych kukurydzy, to jest ona przykładem rośliny o bardzo dużym zapotrzebowaniu na składniki odżywcze. Jej zapotrzebowanie pokarmowe niezbędne do wyprodukowania 1 ton ziarna i słomy określa się na podstawie stosunku plonów ziarna do słomy, który standardowo wynosi 1:1,5-2. Przy odmianach wcześniejszych, o wysokim plonie ziarna, stosunek ten ulega zmianie i należy wówczas zastosować przelicznik 1:0,8–0,9. Jednostkowe pobranie składników pokarmowych w zebranym plonie jest punktem wyjścia do ustalenia zapotrzebowania na nawożenie kukurydzy.

Wyprodukowanie 1 t ziarna wraz ze słomą wiąże się z pobraniem makro- i mikroelementów w ilości:

Temperaturowe wymagania kukurydzy

Czynnikiem determinującym równomierne i szybkie wschody kukurydzy jest temperatura gleby, szczególnie na głębokości umieszczenia nasion. Odmiany kukurydzy typu flint można wysiewać już przy temperaturze gruntu wynoszącej 5–6°C. Wyróżnia ich szybszy rozwój początkowy, wcześniejsze kwitnienie i odporność na niższe temperatury w porównaniu do tzw. dentów. Odmiany te podczas siewu lubią cieplejsze gleby, których temperatura powinna sięgać 8–12°C. Wskaźnikiem fenologicznym przystąpienia do siewów kukurydzy jest moment kwitnienia na otwartych przestrzeniach mniszka lekarskiego, a także czeremchy i porzeczki czerwonej.

Nawożenie kukurydzy

Wymagania kukurydzy odnośnie składników pokarmowych powinno być pokryte przez cały okres jej wegetacji. Dawki nawozów uwzględniające wymagania kukurydzy należy określić na podstawie ich zasobności oraz stosowanych nawozów organicznych. Zaspokojenie potrzeb pokarmowych kukurydzy umożliwi zbudowanie wysokiego plonu, przekładającego się na opłacalność uprawy kukurydzy.

Organiczne nawożenie kukurydzy

Kukurydza doskonale reaguje i wykorzystuje nawożenie organiczne. Największa ilość składników zawartych w nawozie najszybciej jest uwalniania w czerwcu i lipcu. Jednocześnie prędki rozkład materii organicznej redukuje skutki niedoborów wody występujących w tym okresie.

Jako nawóz organiczny dobrze sprawdzą się słoma, nawozy zielone, obornik, gnojowica oraz pomiot. Tak naprawdę każdy rodzaj nawozu będzie korzystnie wpływał na uprawę.

Nawozy powinny zostać zastosowane jesienią. Natomiast wiosenna aplikacja powinna być wykonana ze szczególną ostrożnością. Ze względu na możliwości braku wody podczas uprawek z obornikiem, co może powodować trudniejsze wschody kukurydzy. Wykorzystanie składników pokarmowych zawartych w nawozach organicznych zbliżone jest do nawozów mineralnych w przypadku fosforu i potasu. Z kolei azot uwalniany jest przez dłuższy czas. Dla obornika jest to okres do 4 lat. W pierwszym roku uwalnia się do gleby ok. 20–40% azotu. Dla gnojowicy i pomiotu zaś okres ten skraca się do 2 lat, a w pierwszym roku po zastosowaniu uwalnia się 50–70% N.

Nawożenie organiczne jest niezwykle korzystne dla gleb lekkich. Przyczynia się do poprawy zasobności gleb w składniki pokarmowe, ale też zwiększa zapasy wody glebowej, aktywność biologiczną i ułatwia pobieranie makro- i mikroelementów w trakcie wzrostu kukurydzy.

Nawożenie kukurydzy makroelementami

Przede wszystkim musimy pamiętać, że azot to pierwiastek plonotwórczy. Jednakże niskie temperatury ograniczają pobieranie tego składnika. Największe zapotrzebowanie na azot występuje od fazy 6–8 liści do końca kwitnienia.

Potas reguluje gospodarkę wodną kukurydzy. Dzięki optymalnej dostępności tego pierwiastka kukurydza będzie cechować się większą tolerancją na ochłodzenie i suszę oraz znacznie efektywniej będzie pobierać azot. Składnik ten uczestniczy ponadto w tworzeniu i gromadzeniu węglowodanów.

Fosfor odgrywa znaczącą rolę przez cały okres wegetacji. Jest pierwiastkiem najmniej mobilnym, który często ulega uwstecznieniu.

Magnez wraz z siarką biorą udział w fotosyntezie i procesach fizjologicznych związanych z tłuszczami, białkami i węglowodanami. Niedobór tych składników występuje na blisko 50% gleb w naszym kraju, szczególnie na tych piaszczystych i kwaśnych.

Nawożenie kukurydzy mikroelementami

Mikroelementy, choć występują w małych ilościach, to istotnie wpływają na rozwój kukurydzy. Najważniejszymi mikroskładnikami są cynk i bor, podczas gdy najmniejsza wrażliwość kukurydzy występuje w przypadku molibdenu.

Mikroelementy biorą udział we wszystkich głównych funkcjach w roślinie: fotosyntezie, gospodarce hormonalnej, umożliwiają większe odżywienie azotem oraz zwiększają odporność na choroby.

Jak i kiedy nawozić kukurydzę?

Nawozy azotowe zaleca się stosować w dawkach dzielonych: przedsiewnie i pogłównie. Przedsiewnie należy podać roślinom 50–70% dawki, a resztę pogłównie, jednak nie później niż w fazie 4–6 liści. W przypadku gleb lekkich, bardziej przepuszczalnych dawkę przedsiewną zastosować w wyższej dawce, tak aby nawożenie pogłówne było zmniejszone do minimum. Efektywność zabiegu będzie zależała od terminu, ale i rozpuszczenia nawozu. Wilgotna gleba i woda z opadów spowodują rozpuszczenie i przeniknięcie składnika do strefy korzeniowej, gdzie będzie on dostępny dla kukurydzy.

W uprawie kukurydzy najczęściej wykorzystywane są nawozy amidowe (np. mocznik) oraz łączące wszystkie formy azotu, czyli roztwory saletrzano-mocznikowe (RSM).

W wypadku uprawy kukurydzy na ziarno dawki nawożenia fosforem, potasem i magnezem przy średniej zawartości przyswajalnych form i słomy pozostawionej na stanowisku wynoszą: 55–105 kg P2O5, 70–140 kg K2O oraz 30–60 kg MgO. Nawożenie fosforem i potasem na glebach zwięzłych należy wykonać już jesienią i dobrze wymieszać nawóz z glebą. Na glebach lekkich preferowane jest nawożenie wiosną, ok. 7–10 dni przed siewem, i wymieszanie nawozów z glebą z pomocą agregatu uprawowego.

Dostarczanie magnezu i siarki odbywa się głównie poprzez odpowiednie nawozy NPK bądź wapniowe. Bez nawożenia organicznego składniki dostarczane są w nawożeniu mineralnym w ilości: 20–60 kg MgO oraz 20–30 kg S. A w przypadku pozostałych po nawożeniu przedsiewnych, niedobory tych pierwiastków można uzupełnić nawożeniem dolistnym.

Przygotowanie stanowiska pod uprawę

Zapewnienie odpowiednich warunków do wzrostu i rozwoju kukurydzy, aby mogła wykorzystać swój potencjał plonotwórczy, to główny cel uprawy roli. Właściwie przygotowane stanowisko pod uprawę kukurydzy powinno charakteryzować się korzystnymi stosunkami powietrzno-wodnymi i odpowiednimi warunkami cieplnymi. Standardowe przygotowanie gleby opiera się na: uprawie pożniwnej, uprawie głębowiek – orka/bezorka oraz uprawie przedsiewnej.

Uprawa pożniwna rozpoczyna się w momencie zejścia z pola przedplonu. Stosowanie agregatu ścierniskowego lub brony talerzowej zapewnia zerwanie ścierniska, pocięcie i wymieszanie resztek pożniwnych z wierzchnią warstwą gleby, aby uległy szybkiej mineralizacji, a także w celu przerwania parowania i zmniejszenie strat wody.

W kolejnym etapie tradycyjnej uprawy jeszcze jesienią wykonuje się tzw. orkę zimową na głębokość 25–30 cm. Jednak z glebach lekkich głębokość tę należy nieco zmniejszyć. Zbyt głęboki zabieg mógłby spowodować wyoranie „martwicy”. Zabieg ten powoduje to zerwanie podeszwy płużnej, wydobycie najdrobniejszych elementów glebowych z głębszych warstw, przykrycie obornika oraz stworzenie warunków do magazynowania opadów zimowych. Zaletą orki jest przyspieszenie mineralizacji i powstanie struktury gruzełkowatej gleby.

Wiosenna uprawa stanowiska rozpoczyna się w momencie zaobserwowania bielenia skib. Wówczas jak najszybciej należy przerwać parowanie wody z gleby za pomocą włókowania na glebach ciężkich lub z pomocą agregatu uprawowego czy brony zębatej, które wyrównają glebę i umożliwią jej nagrzewanie się. Do przedsiewnej uprawy należy wymieszanie nawozów mineralnych – na głębokość większą niż siew kukurydzy, tak aby została dobrze napowietrzona i łatwiej ogrzewająca się.

Coraz częściej w przygotowaniu gleby do siewu kukurydzy stosuje się uproszczenia. Do najczęściej spotykanych zalicza się:

• uprawę uproszczoną,
• uprawę bezorkową z siewem w mulcz,
• uprawę pasową w technologii strip till – jedno- i dwuetapowo,
• uprawę w systemie redlinowym ridge till,
• uprawę zerową, czyli siew bezpośrednio w ściernisko – zero tillage/no till.

Wybór odmiany kukurydzy zależny od rodzaju gleby

Wymagania kukurydzy – żyzność gleby

W ostatnich latach obserwowany jest spadek żyzności gleb, a jest to przecież element odpowiedzialny za przekazanie roślinie wody, składników pokarmowych i powietrza. Największy problem występuje z zakwaszeniem gleb. Dzięki postępom w hodowli odmianowej uprawa kukurydzy może być ona prowadzona również na stanowiskach o słabszej żyzności. Taka uprawa będzie jednak wymagała większych nakładów służących poprawie żyzności gleby. Będą do nich należeć: wapnowanie, optymalne nawożenie opierające się na wynikach analiz, uprawa poplonów i roślin wzbogacających glebę w materię organiczną oraz stosowanie nawozów organicznych. Dzięki takim zabiegom uprawa na mniej żyznych glebach będzie sprzyjała osiąganiu wysokich plonów kukurydzy oraz zadowalającej opłacalności uprawy.

Jakie odmiany kukurydzy na słabe gleby?

Uprawa kukurydzy na słabych stanowiskach już nikogo nie zaskakuje. Zestaw roślin radzących sobie na słabszych glebach jest wszak dość ubogi, a możliwość uprawy kukurydzy pozwala na urozmaicenie płodozmianu.

Czynnikiem, który dał możliwość osiągania zadowalających plonów na słabszych glebach, jest postęp hodowlany. Hodowcy, poszukując odpowiednich cech, stworzyli odmiany kukurydzy, które mogą być z powodzeniem uprawiane nawet na 5 i 6 klasie gleby. Odmiany kukurydzy na słabe gleby cechują się m.in. wyższą tolerancją na okresowe niedobory wody, czynniki chorobotwórcze i szkodniki.

Jakie odmiany kukurydzy na ziarno?

Odmiany kukurydzy na ziarno powinny się charakteryzować:

• zdolnością wytwarzania dużego plonu kukurydzy w danym rejonie;
• stabilnością plonowania;
• odpowiednią wczesnością;
• szybkim oddawaniem wody i niską wilgotnością ziarna w czasie zbioru;
• małą wrażliwością na chorobyi wyleganie;
• tolerancją na wzrost w warunkach stresowych, np. suszy.

Przy wyborze odpowiedniej odmiany kukurydzy należy również wziąć pod uwagę wyniki plonowania przedstawiane przez COBORU. Warto skupić się na odmianach zarejestrowanych w naszych warunkach klimatycznych zamiast na tych ze Wspólnotowego Katalogu Odmian. Takie odmiany mogą bowiem nie uwzględniać istotnych czynników, np. wiosennych przymrozków, niedoborów wody oraz presji patogenów i szkodników częściej spotykanych w naszych rejonach.

Przeczytaj również: Jak siać kukurydzę na ziarno?

Źródła

Barczak B., Murawska B., Spychaj-Fabisiak E., Zawartość siarki i azotu w ziarnie kukurydzy w zależności od typu gleby i zastosowanego nawożenia. Fragmenta Agronomica. 2011, 28 (1), s. 7-14. [Google Scholar]

Chilimoniuk P., Objawy niedoboru składników w kukurydzy. Wiadomości Rolnicze. Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie. 2015, 05, s. 20-21. [Google Scholar]

Gaj R., Obficie nawieź pod kukurydzę. Nowoczesna Uprawa. 2010, 03, s. 62-65. [Google Scholar]

Grześkowiak A., Nawożenie kukurydzy. Wiadomości Rolnicze. Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie. 2008, 04, s. 27. [Google Scholar]

Kruczek A., Księżak J., Wpływ niedoborów składników pokarmowych na wzrost i plonowanie kukurydzy. Wieś Jutra. 2006, 03, s. 10-12. [Google Scholar]

Podleśna A., Podleśny J., Klikocka H., Wpływ nawożenia siarką i azotem na azotowo-fosforową gospodarkę kukurydzy. Przemysł Chemiczny. 2017, 96 (6), s. 1374-1377. [Google Scholar]

Strzemski M., Gleby Polski stosowane pod uprawę kukurydzy. Postępy Nauk Rolniczych. 1955, 02 (5), s. 26-31. [Google Scholar]

Sulewska H., Koziara W., Panasiewicz K., Jazic P., Efekty stosowania nawozów naturalnych w uprawie kukurydzy na ziarno i kiszonkę. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering. 2007, 52 (4), s. 75-79. [Google Scholar]

Szulc P., Kukurydza ma duże wymagania pokarmowe. Top Agrar Polska. 2004, 04, s. 96-100. [Google Scholar]

Weber A., Waligóra H., Wymagania glebowe i pokarmowe kukurydzy. Hodowca Bydła. 2014, 03, s. 16-22. [Google Scholar]

Zaliwski A. S., Hołaj J., System wspomagania decyzji w produkcji kiszonki z kukurydzy. Inżynieria Rolnicza. 2007, 11, 2 (90), s. 327-332. [Google Scholar]